پتانسیل معدنی رشتخوار
معادن فعال فلزی
براساس آمار منتشره از سوی سازمان صنایع و معادن استان خراسان رضوی (1384)، هیچگونه معدن فعالی درمحدوده ورقه رشتخوار گزارش نگردیده است.
معادن متروکه و اندیسهای معدنی
اندیسهای معدنی متعدد مس، آهن و باریت در شمال شرق ورقه رشتخوار گزارش شده است. موقعیت تقریبی، مختصات جغرافیایی و نوع اندیسهای معدنی فلزی و غیرفلزی در جداول (1) و (2) ارائه گردیده است. نحوه پراکندگی معادن و اندیسهای معدنی منطقه در اشکال (1) و (2) مشخص شده است.
(شکل 1)
(شکل 2)
اندیسهای فلزی ورقه رشتخوار
|
نوع اندیس |
موقعیت تقریبی |
مختصات جغرافیایی |
|
|
طول شرقی |
عرض شمالی |
||
|
مس |
شمال شرق ن قشه |
59˚ 59 ′ 34˝ |
34˚ 58 ′ 15˝ |
|
مس |
" |
59˚58 ′ 36˝ |
34 ˚ 58 ′ 21 ˝ |
|
مس |
" |
59˚ 59 ′ 1˝ |
34˚ 59 ′ 26˝ |
|
مس |
" |
59 ˚ 57 ′ 31˝ |
34˚59 ′ 19˝ |
|
مس |
" |
59˚ 56 ′ 31˝ |
34˚ 59 ′ 26˝ |
|
مس |
" |
59˚ 56 ′ 45˝ |
34˚ 59 ′ 8˝ |
|
مس |
" |
59˚53 ′ 49˝ |
34˚ 57 ′ 34˝ |
|
مس |
" |
59˚ 59 ′ 14˝ |
35˚ 00 ′ 00˝ |
|
مس |
" |
59˚ 55 ′ 27˝ |
34˚ 59 ′ 24˝ |
|
Cu -Fe |
" |
59˚ 55 ′ 00˝ |
34˚ 59 ′ 27˝ |
|
Cu -Fe |
" |
59˚ 53 ′ 16˝ |
34˚ 59 ′ 17˝ |
|
Fe |
" |
ً43˚ َ34 ′ ْ59˝ |
ً16˚ َ58 ′ ْ34˝ |
|
Fe |
" |
ً16˚ َ53 ′ ْ59˝ |
ً37˚ َ59 ′ ْ34˝ |
جدول 2- اندیسهای غیرفلزی رشتخوار
|
نوع اندیس |
موقعیت تقزیبی |
مختصات جغرافیایی |
|
|
طول شرقی |
عرض شمالی |
||
|
باریت |
شمال شرق نقشه |
59˚ 55 ′ 20˝ |
34˚ 56 ′ 9˝ |
|
باریت |
" |
ً54˚ َ54′ ْ59˝ |
ً31˚ َ51′ ْ34˝ |
|
باریت |
" |
ً5˚ َ58′ ْ59˝ |
ً39˚ َ58′ ْ34˝ |
با استفاده از نتایج پردازش دادههای ماهواره، ژئوشیمی، زمین شناسی و ژئوفیزیک موارد زیر برای محدوده نقشه زمین شناسی 1:100000 رشتخوار پیشنهاد میشوند:
نتایج پردازش دادههای ماهواره
دادههای ماهواره لندست 7 برای شناسایی مناطق آلتراسیون پردازش شدند. آلتراسیون مشخصی در این ورقه شناسایی نگردید (شکل1 الف). واحدهای سنگی بوضوح قابل تفکیک هستند .
دادههای ماهواره ای آستر برای ورقه رشتخوار به منظور شناسایی آلتراسیون و کانیهای شاخص مورد پردازش قرار گرفت که موارد زیر شناسایی شدند:
1- آلتراسیون کلریتی در محدودهای از شرق منطقه به ابعاد 2×2 کیلومتر مشاهده شد (شکل1ب). در جنوب شرق ورقه و نیز در واحدهای آذرین بخش جنوبی، آلتراسیون کلریتی مشاهده میشود(شکل 1ب).
2- کوارتز در تودهای در بخش شمال شرق مشاهده میشود(شکل 1ب).
3- آلتراسیون سریسیتیک فقط در زمینهای کشاورزی ظاهر گردید (شکل1ب).
4- مونتموریلونیت در چند منطقه در واحدهای رسوبی-آتشفشانی مشاهده شد(شکل 1ب).
5- ژاروسیت و آلونیت خیلی محدود در زمین های کشاورزی ظاهر شدند (شکل 1ب).
شکل 1 الف - پردازش دادهای ماهواره لندست 7 واحدهای سنگی بخوبی تفکیک شدهاند اما آلتراسیون مشاهده نمیشود
شکل 1- ب نتایج پردازش دادهای ماهواره آستر
نتایج ژئوشیمی
بر اساس نتایج تجزیه شیمیائی رسوبات رودخانهای عناصر مس، روی، آرسنیک، آنتیموان و استرانسیوم در مقادیری بیش از عیار عادی در منطقه حضور دارد (شکل 2) .
Cu
در رسوبات رودخانهای شمال شرق منطقه مس تا 220 پیپیام اندازه گیری شده است.
Zn
بیشترین مقدار روی ( 225 پیپیام) در رسوبات رودخانهای شمال شرق محدوده ورقه رشنخوار گزارش شده است (شکل 2) .
Sb
بر اساس نتایج تجزیههای شیمیایی انجام شده، آنتیموان در رسوبات رودخانهای شمال شرق و مرکز منطقه در حد 30 پیپیام وجود دارد (شکل 2) .
As
بیشترین مقدار اندازه گیری شده عنصر آرسنیک نزدیک به 90 پیپیام است که بر خلاف پراکندگی عناصر مس، روی و آنتیموان که عمدتاً در شمال شرق منطقه گسترش دارند، ناهنجاری مربوط به آرسنیک بطور مشخص در جنوب شرق منطقه گزارش شده است (شکل 2) .
Sr
بر اساس نتایج تجزیه های شیمیایی رسوبات رودخانهای در سه منطقه از ورقه رشتخوار آنومالی استرانسیوم مشخص شده است. در رسوبات رودخانهای شمال منطقه به میزان 2500 پیپیام، در نواحی مرکزی 2370 پیپیام و در رسوبات رودخانهای نواحی جنوبی 2240 پیپیام گزارش شده است (شکل 2) .
شکل 2- پراکندگی سطحی عناصر مس، روی، آرسنیک، آنتیموان و استرانسیوم در ورقه رشتخوار
ژئوفیزیک
بر اساس نقشه مغناطیس هوایی منتشر شده توسط سازمان زمین شناسی کشور، یک توده مولد ناهنجاری مغناطیسی در عمق کم با روند تقریباً شمال غربی- جنوب شرقی در گوشه شمال شرق نقشه رشتخوار به چشم میخورد که انطباق مشخصی با رخنمون سنگهای آذرین (آندزیت- داسیت و توده مونزونیتی که در داخل آنها نفوذ کرده) نشان میدهد. رسوبات رودخانهای منشا گرفته از همین منطقه دارای ناهنجاریهای ژئوشیمیایی مس، روی، سرب و آنتیموان است.
بر اساس نقشه مغناطیس هوایی منتشر شده توسط سازمان انرژی اتمی نیز با وجود فقدان برخی از اطلاعات، شدت کل میدان مغناطیسی در گوشه شمال شرق ورقه مورد مطالعه تغییرات شدید و ناگهانی از حدود 100- تا 200+ نانوتسلا نشان میدهد.
ماگماتیزم
ماگماتیسم ورقه رشتخوار عمدتاً منسوب به ائوسن است و در دو سری متفاوت قابل بررسی است:
- سری قدیمی تر (احتمالاً پالئوسن) که در شمال شرق نقشه (کوه پساکوه و طاقدیس کوه قلعه چشمه) برونزد دارد(شکل 3). درمنطقه پساکوه ولکانیکها یک واحد مستقل را تشکیل میدهند و ادامه آنها بصورت یک سکانس ولکانیکی بزرگ در ورقه مجاورقابل مشاهده است. این واحد شامل آندزیت پورفیری با فنوکریستهای بزرگ فلدسپار، آندزیت بازالت و توف است. ضخامت قابل مشاهده گاها به 2000 متر نیز میرسد.
مجموعهای از دایکهای موازی تا نیمه موازی با ترکیب ریوداسیت و میکروگرانیت که اغلب تا حدی متحمل فرایندهای دگرسانی شدهاند، این ولکانیکها را قطع میکنند.
همچنین یک توده بزرگ مونزونیتی که ادامه آن در ورقههای مجاور نیز برونزد دارد در ولکانیکهای منطقه نفوذ کرده است. در طاقدیس کوه قلعه چشمه، سنگ آهکهای سنومانین بوسیله برش و توف و جریانهای بازالت و تراکی آندزیت پوشیده میشود که حدود 200 متر ضخامت دارند.
- سری ولکانیک جوانتر، که در گوشه جنوب شرقی ورقه رخنمون دارند (شکل3) و شامل داسیت - آندزیت- بازالت و توف است. در این ناحیه یک نمونه داسیت سن سنجی شده که نتیجه آن سن 41.5 میلیون سال (اواخر ائوسن) را نشان میدهد. این مجموعه سنگی بر خلاف سنگهای ولکانیکی اوایل ائوسن آلتراسیون مشخصی را نشان نمیدهند.
شکل 3- نمایش رخنمون سنگهای آتشفشانی و تودههای نفوذی ورقه رشتخوار
اندیسهای معدنی
اندیسهای متعددی از مس، آهن و باریت گزارش شده است که همگی از نظر موقعیت جغرافیایی در شمال شرق منطقه واقع گردیدهاند (شکل 4) .
شکل 4- پراکندگی معادن و اندیسهای معدنی در ورقه رشتخوار
سایر موارد
- سنگ آهک و دولومیت : رخنمونهای متعدد و گسترده در مرکز و جنوب شرق نقشه قابل مشاهده است.
شکل 5- رخنمون واحدهای سنگ آهک، مارن و دولومیت در ورقه رشتخوار
- سنگهای آذرین: رخنمون سنگهای آذرین منطقه و ترکیب آنها به شرح زیر می باشد:
مونزونيت: شمال شرق نقشه ، 5/8 کيلومتری شمال روستای شهرک
بازالت و آندزیت : در جنوب نقشه با امتداد جنوب شرق- شمال غرب، واقع در کوه قلعه دختر.
داسیت و آندزیت : جنوب شرق نقشه بصورت رخنمونهای پراکنده
آندزیت و ریوداسیت : شمال شرق نقشه، شمال کوه کمر قشقه
منابع
[1] کریم پور، م. ح. و سعادت، س.، 1384، مطالعه و بررسی پتانسیلهای معدنی و تعیین اولویتهای اکتشافی با استفاده از دادههای ماهوارهای، آلتراسیون، ژئوشیمی و ژئوفیزیک در محدوده ورقه 1:100000 رشتخوار، مرکز تحقیقات ذخایر معدنی شرق ایران.
[2] نقشه زمین شناسی 1:100000 رشتخوار، انتشارات سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور
[ 3 ] سایت پایگاه داده های علوم زمین
[ 4 ] قربانی، م. ، 1380، دیباچهای بر زمین شناسی اقتصادی پایگاه دادههای علوم زمین
